Çocuklar için doğal afetler ne demek, hiç düşündünüz mü? Çocukların anlayabileceği bir dilde tanımlandığında doğal afetler, dünya üzerindeki doğal süreçlerin neden olduğu büyük olumsuz olaylar olarak belirleniyor. Çocuklara doğal afetleri anlatırken doğal afet örnekleri arasında seller, depremler, tsunamiler, yanardağ patlamaları ve kasırgalara yer veriyoruz. Deprem başta olmak üzere bunlar gibi trajik olaylar meydana geldiğinde, çocukların başa çıkması zor olabilir.
Doğal bir afet, her yaştaki insan için stresli bir olaydır, ancak çocuklarda çok daha fazla kaygı uyandırır. Uzmanlar, bunun nedeninin, ne olduğunu her zaman anlayamamaları ve ne olacağını bilememelerine bağlıyor; bu iki durum da onlar için korkutucu bir senaryo yaratıyor. Deprem doğrudan ailenizi etkilemiş ya da çocuğunuz depremden fiziksel olarak etkilenmemiş olsa da son zamanlarda yaşanan toplumsal acının içerisine çekilmiş olabilir; her iki durumda da bir ebeveyn olarak ne söyleyeceğinizi bilmek bu zor zamanı kolaylaştırmaya yardımcı olabilir. Çocuklarla doğal afetler hakkında nasıl konuşulacağını ve bu zorlu süreci daha kolay nasıl atlatacağınızı bilmek için buradaki ipuçlarını takip edebilirsiniz.
Doğal Afetler Çocuklar İçin Neden Korkutucu?
Doğal afetler, her yaşta bireyin kalbine korku salabilir. Doğal afetlerin yıkıcı güçleri vardır ve tam olarak ne yapacaklarını, nasıl bir yıkıma sebep olacaklarını tahmin edemeyiz. Geleceklerini biliyor olsak da, ne olacağına, tam olarak ne zaman geleceğine veya nerede ortaya çıkacağına dair bir garanti hiçbir zaman yok. Çocuklar ise bu senaryonun aksine ne olacağını bildiklerinde başarılı olurlar, düzenli ve planlı bir rutin izlediklerinde kendilerini güvende hissederler. Doğal afetler öngörülemez oldukları için bu onları daha da korkutur. Doğal afetler hem çocuklar hem de yetişkinler için doğası gereği korkutucu olsa da, bir doğal afet deneyimi, duygularını sözlü ifade etme ve düzenleme becerisinden yoksun olan küçük çocuklar için çok daha korkutucu ve bunaltıcı olabilir.
Deprem gibi doğal afetler sonrasında yaşanan stres sonucu bebekler ve küçük çocuklar;
• Size bağlı halden bağımlı hale gelebilir,
• Rutinlerde kaymalar veya bozulmalar olabilir. Aynı zamanda itirazlar artabilir,
• İfade etmek yerine daha sık ve sebebini anlamadığınız şekilde ağlamalar olabilir,
• Temas istekleri artabilir,
• Öfke nöbetleri, ağlamalarda artış görülebilir,
• Tekrarlayıcı ve agresif oyunlar oynayabilirler,
• Normalden daha az veya daha fazla yiyebilir,
• Uyumakta zorlanabilir veya daha fazla uyumak isteyebilir,
• Güvende olduklarına dair tekrarlanan güvenceye ihtiyaçları olur,
• Ebeveynlerine veya bakıcılarına daha yakın olmak isteyebilir,
Bir felaketin olmasını engelleyemezsiniz ve korkmak tamamen normaldir. Ancak çocuğunuzun felaketi nasıl deneyimleyeceği konusunda çok büyük bir etkiye sahipsiniz. Duygularını anlamalarına ve bunlarla başa çıkmalarına yardımcı olabilir ve mümkün olduğunca güvende hissetmelerini sağlayabilirsiniz. Böyle bir şey olma ihtimaline karşı önceden hazırlık yapmak, o anda sakin kalmanıza yardımcı olacaktır.
Farklı Doğal Afetleri Çocuklara Nasıl Açıklarsınız?
Peki, çocuklar için doğal afetler nelerdir? Çocuklarınız muhtemelen sınıfta veya haberlerde ‘doğal afet’ terimini duymuşlardır. Doğal afetin en basit tanımını şu şekilde yapabiliriz: Yer kabuğunda veya iklimde ani bir değişiklik gibi doğal süreçlerin başlattığı olumsuz bir olay. Doğal afetleri ayırt etmek için kullanabileceğimiz pek çok kategori var, ancak temel üç tanesi şöyle: Jeolojik doğal afetler, hidrolojik doğal afetler ve meteorolojik doğal afetler. Ancak bu temel sınıflandırmalar, son yıllarda artan iklim değişikliği tehdidiyle biraz daha bulanıklaşmaya başladı. Bilim insanlarının tahmin ettiği doğal afetler, ya eskisi kadar sık meydana gelmemiş olabilir ya da yoğunluğu, daha sıcak iklim, yükselen deniz seviyeleri ve ekosistemlerin bozulmasından kaynaklanmış olabilir. Bu yüzden de Coğrafya derslerinde doğal afet ve insan yapımı afetin ne olduğunun tanımı, öncesine göre daha belirsiz olabilir.
Çocuklar İçin Jeolojik Doğal Afetleri Tanımlamak
Çığlar ve Heyelanlar: Materyalin bir tür yokuştan aşağı aktığı zamanda meydana gelir. Çığ durumunda bu materyal, savunmasız bir konumda birikmiş veya altındaki buzun yapısını zayıflatan aniden gelen bir sıcak iklim nedeniyle düşen kar olacaktır. Dağ yamaçlarında zayıflamış materyal nedeniyle meydana gelme eğiliminde olan heyelanlar için de aynı prensip geçerlidir. Bunun nedeni yağmur veya kazı olabilir. Madenlerde ayrıca, metal veya diğer mineralleri toplarken destekleyici malzemenin çıkarılması nedeniyle heyelan yaşama eğilimi vardır.
Depremler: Depremler, dünya yüzeyinin sallanması, yuvarlanması veya ani şokudur. Bunlar, dünyanın stresi serbest bırakmanın doğal yollarıdır. Her yıl bir milyondan fazla deprem dünyayı sallar. Depremler genellikle bir dakikadan kısa sürmelerine rağmen geniş alanlarda hissedilebilirler. Depremler tahmin edilemez – bilim adamları bunun üzerinde çalışıyor olsalar da. Dünyanın yüzeyinde birbirinin yanından sürekli ve yavaş hareket eden yaklaşık 20 levha vardır. Levhalar sıkıştığında veya esnediğinde, kenarlarında devasa kayalar oluşur ve kayalar büyük bir kuvvetle kayarak depreme neden olur. Bir kalemi yatay olarak tuttuğunuzu hayal edin. Kalemin her iki ucuna aşağı doğru bastırarak bir kuvvet uygularsanız, kalemin büküldüğünü görürsünüz. Yeterince kuvvet uygulandıktan sonra, kurşun kalem ortadan kırılır ve üzerine yüklediğiniz baskıyı serbest bırakır. Yerkabuğu da aynı şekilde davranır. Plakalar hareket ettikçe kendilerine ve birbirlerine kuvvet uygularlar. Kuvvet yeterince büyük olduğunda, kabuk kırılmaya zorlanır. Kırılma meydana geldiğinde stres, hissedip deprem olarak adlandırdığımız dalgalar şeklinde Dünya’da hareket eden enerji olarak salınır.
Volkanik Patlamalar: Volkanik patlamalar da tektonik plakaların hareketiyle üretilen enerjinin bir sonucudur. Yerkabuğu bu enerjiyi ürettiğinde, bunun bir kısmı ısı şeklinde yayılır. Dünya yüzeyinin altında, kayanın eriyip magma haline gelmesine yetecek kadar ısınır. Bu erimiş kaya, onu çevreleyen kayadan daha hafiftir, bu nedenle yüzeye doğru hareket etmeye başlar ve sonunda bir volkan şeklinde patlar. Bununla birlikte, erimiş lav genellikle birincil endişe kaynağı değildir. Uçan aşırı sıcak gazlar ve kaya yığınları ve seyahat ettiği hız, tehlikeli bir akışa neden olur.
Çocuklar İçin Hidrolojik Doğal Afetleri Tanımlamak
Seller: Seller birçok nedenden kaynaklanabilir ve her zaman afet değildir, bu nedenle bu doğal afetin coğrafyada tanımlanmasını zorlaştırır. Sel, şehir, kasaba veya köy gibi tipik olarak kuru ve insanların yaşadığı bir alandaki su akışıdır. Buna, vadileri sular altında bırakan veya normalde suyun bulunduğu yerlerde sınırları aşan, benzeri görülmemiş düzeyde yağmur neden olabilir. Ayrıca, suyun yüksekten alçak zemine doğru hareket ettiği buzulların ani erimesinden de kaynaklanabilir. Bazen seller, özellikle doğal veya kırsal alanlarda toprağı zenginleştirebilecekleri için memnuniyetle karşılanır.
Tsunami: Bu tür doğal afet, depremin yarattığı dalgaların suya yansımasıdır. Tsunamiler genellikle depremlerden çok daha yıkıcıdır, çünkü dalgalar kıyıya ulaştıktan sonra karada 16 km kadar uzağa gidebilir. Ve tsunamiler yalnızca bir dalgadan oluşmazlar, genellikle ilk dalga vuruşlarından sonra dört veya beş dalganın gelebileceği bir dalga dizisine sahiptirler. İki tsunami dalga arasında 160 kilometre kadar mesafe olabilir, yani sonraki dalgalar beş dakika ile iki saat arasında herhangi bir zaman diliminde vurabilir.
Çocuklar İçin Meteorolojik Doğal Afetleri Tanımlamak
Kasırgalar: Temel olarak, ılık nemli hava suyun üzerinde yükselmeye başladığında bir kasırga meydana gelir. Bu süreç devam ettiğinde, büyük bulut kümeleri, bir fırtınaya dönüşmeye, yani bir girdap oluşturmaya başlar. Bunun nedeni, uzun mesafelerde asılı duran veya hareket halindeki herhangi bir şeyin düz bir çizgiden sapmaya başladığını belirten, dünyanın “Coriolis Etkisidir”. Bir kasırga karaya ulaştığında tehlikeli olabilir çünkü bölge üzerinde zararlı etkileri olabilecek aşırı rüzgarlara, yağışlara ve sellere neden olur.
Sıcak Hava Dalgaları ve Kuraklık: Bunlar, aşırı ısınmadan kaynaklanan ölümler, mahsulün bozulması ve orman yangınları gibi bir dizi soruna neden olabilecek aşırı sıcak havaların önemli dönemleridir. Sıcak ormanlık alanlarda, ağaçlar genellikle güneş tarafından kurutulur, bu da onları kolayca tutuşabilir hale getirir ve komşu ağaçlara ve binalara yangın yayma ihtimalini doğurur.
Tipi, Kar Fırtınası, Dolu: Bu, şiddetli rüzgarların zaten düşmüş olan karı harekete geçirmesiyle oluşur. Seyahati, tıbbi bakımı ve tarımı engellediği için tehlikeli ve zarar verici doğal afetlerdir. Bazen yağmur, çok soğuk koşullarda iken donar ve yere çarptıktan sonra donmuş halde kalır, buna da dolu denir.
Küçük Çocuklarla Doğal Afet Sonrasında Nasıl İletişim Kurmalı?
Ne Olduğunu Açıklayın.
Bölgenizde meydana gelmediği sürece, çocuğunuzu felaketten korumanın ve bu toplumsal olayın dışında bırakmanın daha iyi olacağını düşünebilirsiniz. Ancak ilkokul öğrencileri, haberlere bir göz atabilir veya sınıf arkadaşlarının bu konuda konuştuğunu duyabilir, hatta anaokullarında da durum aynı olabilir. Doğal afetler her yaş grubuna ailesi ve okulu tarafından anlatılmalı. Özellikle küçük yaş grubunun doğru bilgiyi güvendiği kişilerden kendi alanında öğrenmesi, deneyimlemesi oldukça önemli. Olası bir doğal afette ne olduğunu anlamak ve ona göre davranmasını sağlamak için şimdiden doğru bilgilerin aktarılması gerekiyor. Örneğin konumuz deprem ise küçük yaş grubu için depremin bir doğa olayı olduğunu aynı kar yağması, güneşin açması gibi bazen de dünyamızda yer altındaki hareketlenmeden kaynaklı sarsıntıların olabileceğini anlatabilirsiniz. Biz nasıl ki kardan korkmuyor hatta kar topu savaşı veya kardan adam yapmayı çok seviyorsak kar ile oynamadan öncede yaptıklarınızdan bahsedebilirsiniz. Mesela mont, eldiven, şapka, bot, atkı gibi kışlık kalın giysiler kullanıyoruz. Deprem de bir doğal afettir ve korkulacak bir şey değildir. Sadece önlem almamız gerekmektedir. Deprem öncesi ve deprem sırasında alacağımız önlemler çok kıymetlidir. Deprem öncesinde deprem çantası oluşturabiliriz. Deprem çantamızda mutlaka olması gerekenler vardır. Deprem öncesinde bir de evimizde veya okulumuzda güvenli bir alan belirleyebiliriz. Bu alan, herhangi bir durumda bizim birlikte kolayca buluşmamızı sağlar. Birde deprem sırasında yapmamamız gereken önemli şeyler vardır. Koşmamalıyız, saklanmamalıyız, asansöre binmemeliyiz gibi bir konuşma gayet açıklayıcı ve net olacaktır. Büyük yaş grubu için tabi ki detaylandırabilirsiniz. Aynı zamanda yaş grubuna göre kitaplardan ve oyunlardan destek alabilirsiniz.
Korkularına Hitap Edin.
Küçük çocuklara ne hakkında gergin olduklarını sorun veya oyun kurun, böylece endişelerini gidermeye çalışabilirsiniz. Büyük ya da küçük korkularından herhangi birini doğrulayın ve bir tür güvence sağlayın. Örneğin, depremlerin ışıkları söndürebileceğini söyleyebilirsiniz, ancak karanlıkta kalmamaları için çok sayıda el feneriniz ve piliniz hazırdır. Hem de karanlığı deneyimlemeleri için öncesinde bunu oyuna çevirebilirsiniz; “Bak, her şey aynı yerde, bir problem yok,” mesajı önemlidir. Çocuğunuzun yaşadıklarını doğrulamak için olup bitenler konusunda dürüst olun, ancak anlayabilecekleri düzeyde doğruyu söyleyin ve onları daha fazla korkutabilecek gereksiz ayrıntıları paylaşmaktan kaçının. Sizi gergin hissettiren herhangi bir endişeyi göz ardı etmemeye çalışın. Çocuğunuz depremden veya yangından korktuğunu söylüyorsa, onlara bu tür olayların olmasını her zaman engelleyemeyeceğimizi, ancak olması durumunda olabildiğince güvenli olacak şekilde bir plan yapabileceğimizi söyleyebilirsiniz. Bu konuşmalardan sonra mutlaka “Aile ve sevdiklerimiz olarak şu anda güvendeyiz,” mesajını vermeyi ihmal etmeyin.
Sorularını Tek Tek Cevaplayın.
Olayı anlattıktan sonra çocuğunuzun şu soruları sormasını bekleyin: İtfaiyeciler yangını söndürmek için ormana su dökemezler mi? İnsanlar incindi mi? Dürüstçe cevap vermeye çalışın, ancak her şeyi yaşa uygun tutun. Bir soru sizi şaşırtıyorsa, cevabı bilmediğinizi kabul edin ve onu birlikte bulmayı teklif edin. Bilgileri bulmak için ikiniz birlikte çalışabilirsiniz. Sadece çevrimiçi arama yaparken korkutucu görüntülere dikkat edin. Ayrıca, çocuğunuzun hemen bir sorusu olmasa da endişelenmeyin. Sadece duygularını ayıklıyor olabilir; belki de sorular daha sonra gelecek. Ne olursa olsun, ileride olabilecek tüm soruları yanıtlayacağınızı bilmelerini sağlayın.
Konfor Sunun.
Çocuklar, doğrudan veya medya görüntüleri yoluyla bir felaket yaşadıktan sonra, ailelerinin güvenliği konusunda endişelenmeye veya olayın tekrar olacağından korkmaya eğilimlidirler. Çocuğunuzun güvenlik duygusunu geri kazanın; afet planını gözden geçirerek ve acil durum kitini göstererek hazırlıklı olduğunuzu gösterin. Soğukkanlı bir tavırla, onları güvende tutmak için elinizden geleni yapacağınızdan emin olun.
Umut Işığı Arayın.
Elbette, bir zamanlar eviniz olan bir moloz yığınının içindeyseniz, umut dolu bir cephe sergilemek zor olabilir. Bununla birlikte, bu tür trajik durumlarda bile, umutsuzluktansa iyimserlik belirtileri göstermek daha iyidir. Kimin incinmediği, neyin kaybolmadığı gibi olumlu yönlere odaklanırsanız, çocuğunuz diyaloğunun bu kısmını da kapacak ve yalnızca bu trajediyle nasıl başa çıkacağını değil, aynı zamanda geleceğe nasıl bakacağını da öğrenecek. Bu nedenle, evinizin gördüğü zarar üzerinde durmak yerine şöyle diyebilirsiniz: “Ev için üzülsem de, iyi haber şu ki, ev yeniden inşa edilebilir. Ve en önemlisi, ailemiz güvende ve biz birlikteyiz. Bizim birlikte ve güvende olduğun her yer bizim evimiz olabilir.”
Normalliği ve Rutini Koruyun.
Afetten sonra mümkün olduğunca tanıdık rutinlere dönmeye çalışın. Bir otelde veya bir akrabanızın evinde birkaç gün (veya hafta) geçirseniz bile, daha önce yaptığınız bazı şeyleri yine de yapabilirsiniz. Örneğin, çocuğunuza her zaman yatmadan önce bir hikaye okuyorsanız, bu ritüele devam edin. Bu basit rutinleri, yemek vakitleri ve öğle uykuları gibi diğerlerini de sürdürmek, çocuğunuza kaygıyı azaltmaya yardımcı olan bir normallik duygusu verecektir.
Medyaya Maruz Kaldığı Zamanı Sınırlayın.
Afetle ilgili haberleri takip etmek isteseniz de, çocuğunuzun medyada yer almasını sınırlayın. Yıkılan evlerin, yaralı insanların görüntüleri veya olay yerinde çekilen kadrajlar çocuklar için korkutucu olabilir. Ayrıca birçok çocuk, haber kaynaklarının aynı konuları tekrar tekrar yayınladığının farkında değil. Bu yüzden bir hikaye gördüklerinde veya duyduklarında, bunun tekrar tekrar olduğunu – dolayısıyla da olacağını – düşünebilirler. Bu durum da güvensizlik yaratır ve olumsuz duyguları tetikler.
Stres Belirtilerine Karşı Tetikte Olun.
Çocukların bir felaketten sonra kaygı veya depresyon belirtileri göstermesi yaygın bir durumdur. Endişeli çocukların harekete geçebileceğini, öfke nöbetleri geçirebileceğini veya uyku düzenlerini, iştahlarını, davranışlarını veya ruh hallerini değiştirebileceğini unutmayın. Çocuğunuz daha önce korku yaratmayan şeylerden de korkabilir. Örneğin, bir sel felaketinden sonra, ne zaman yağmur yağsa korkabilirler. Bu duygular çocuğunuzu günlük işlevlerinden alıkoyacak kadar yoğun olmadığı sürece bu tür şeyler normaldir. Öte yandan çocuğun başka zamanlarda düzenli olarak yapacağı bir şeyi yapma becerisinde bir terslik ya da anormallik fark ederseniz, muhtemelen psikolojik yardım istemenin zamanı gelmiştir.
Yetişkin Çocuklarla Doğal Afetlerle İlgili Nasıl Yaklaşmalı?
Daha büyük çocuklar, doğal afetlerin olası sonuçları hakkında daha iyi bir anlayışa sahiptir. Bazı durumlarda, daha olası senaryoları hayal edebildikleri için bu daha fazla kaygıya neden olabilir.
Genel olarak, ayrıntılı bilgi ve açıklamalar sunmak korkularını yatıştırmaya yardımcı olabilir. Daha büyük çocuklar doğal afetin nerede olduğu ve izlediği yol hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyebilir. Bilmek istediklerini anlamalarına yardımcı olun ve bilgileri saklamaktan kaçının. Yaşa uygun açıklamalar yapın ve hatta bölgenizde meydana gelebilecek diğer doğal afet türleri hakkında birlikte araştırma yapmayı teklif edin. Çocukları soru sormaya ve korkularını ifade etmeye teşvik edin.
Halihazırda bir aile güvenlik planınız yoksa oluşturun ve bunu çocuğunuzla paylaşın. Ailenizin buluşma yerini veya acil durum yiyecek ve suyunun nerede saklandığını bilmek, afet durumunda ne yapmaları gerektiği konusunda kendilerini güvende hissetmelerine yardımcı olabilir.
Ailem için nasıl bir acil durum planı oluşturabilirim?
Dünya üzerinde potansiyel olarak bir tür doğal afete maruz kalmayan hiçbir yer yoktur. Ülkemizin ise hareketli ve aktif fay hatları üzerine kurulu olduğu da yadsınamaz bir gerçek. Tüm ailelerin evde bir afet planı ve acil durum malzemeleri olmalıdır. Bu planın şekli, coğrafi konumunuza ve orada meydana gelmesi muhtemel doğal afet türlerine bağlı olarak değişebilir.
Evde acil durum telefon numaralarını listeleyin ve ailenizin tüm üyelerinin iş veya okul gibi farklı yerlerdeyse ulaşabilecekleri bir buluşma yeri seçin. Birçok afet için bodrumda olmak en güvenli yerdir, bu nedenle çocukların oraya nasıl gitmeleri gerektiğini bildiklerinden emin olun. Evden ayrılmanız gerekirse nereye sığınacağınıza dair bir plan yapın. Eğer varsa, evcil hayvanların da barınmaya ihtiyacı olabilir, dolayısıyla onlar için de bir aksiyon planı oluşturun. Bozulmayan gıda, su, ilaçlar, ilk yardım çantası, el fenerleri, piller ve kağıt ürünleri gibi malzemelerle bir acil durum çantası hazırlayın. Çocuklarınızın onları oyalamak için yapabileceği bazı aktiviteleri veya oyuncakları da bu çantaya dahil etmek iyi bir fikirdir. Yapacak hiçbir şey olmadan beklemek zorunda kalırlarsa, muhtemelen daha gergin olacaklardır.
Deprem Sonrası İyileşme Sürecine Nasıl Başlayabilirsiniz?
Küçük çocuklar, yeni yürümeye başlayan çocuklar ve okul öncesi çocuklar – hatta bebekler bile – kötü şeylerin ne zaman olduğunu bilirler ve neler yaşadıklarını hatırlarlar. Korkunç bir olaydan sonra, genellikle davranışlarında değişiklikler görmek beklenen bir durumdur. Daha çok ağlayabilir ve gitmemizi istemeyebilir, öfke nöbetleri geçirebilir, başkalarına vurabilir, uyumakta güçlük çekebilir, daha önce onları rahatsız etmeyen şeylerden korkabilir ya da bazı becerilerini kaybedebilirler. Bunun gibi değişiklikler, yardıma ihtiyaç duyduklarının bir işaretidir. Ebeveynleri olarak onlara iyileşme sürecinde yardımcı olabileceğiniz temel adımlar şöyle:
Önce güvenliğe odaklanın. Küçük çocuğunuz siz yanında olduğunuzda kendini güvende hisseder.
• Onu tutun veya size yakın kalmasına izin verin.
• İşler korkutucu ya da zor olduğunda onunla ilgileneceğinizi söyleyin. Konuşmayı henüz öğrenmekte olan çocuklar için “Baban burada” gibi basit cümle ve kelimeler kullanın.
• Onu ürkütücü TV görüntülerinden ve konuşmalardan uzak tutun.
• İkinizin de sevdiği bir şarkıyı söylemek veya bir hikaye anlatmak gibi tanıdık şeyler yapın.
• Bundan sonra ne olacağını (bildiğiniz ölçüde) ona bildirin.
• En azından yatma vakti için tahmin edilebilir bir rutininiz olsun.
• Uzakta olmanız gerektiğinde onu tanıdık insanlarla bırakın.
• Ona nereye gittiğinizi ve ne zaman döneceğinizi söyleyin.
Duygularını ifadesine izin verin ve bunun için zemin hazırlayın. Küçük çocuklar genellikle endişelendiklerinde veya korktuklarında “kötü davranırlar”. Çocuklar bir şey istemenin bir yolu olarak “harekete geçebilirler” ve zor duygular, beraberinde zor davranışları getirir.
• Çocuğunuzun nasıl hissettiğini adlandırmasına yardımcı olun: “korkmuş”, “mutlu”, “kızgın”, “üzgün”. Ona böyle hissetmesinin normal olduğunu söyleyin.
• Çocuğunuza, “Şu anda sinirlendiğini görebiliyorum ama biz kendimize, başkalarına ve eşyalara zarar vermiyoruz. Bu yüzden bana vuramazsın, istersen sarılabiliriz.” diyebilirsiniz, ya da “Gökyüzü kadar üzüldün, bunu anlıyorum, bunu birlikte halledebiliriz, mesela sarılarak veya resim yaparak” gibi doğru davranışları gösterebilirsiniz.
• Çocuğunuzun öfkesini, başkasını incitmeyecek şekilde kelimelerle, oyunlarla veya çizimlerle ifade etmesine yardımcı olun.
• Sizin ve çocuğunuzun iyi hissetmesine yardımcı olacak iyi giden şeyler hakkında konuşun.
• Çocuğunuzun liderliğini takip edin. Farklı çocukların farklı şeylere ihtiyacı vardır. Bazı çocukların etrafta koşması gerekir, bazılarının ise kucaklanması.
Çocuğunuzu dinleyin ve neye ihtiyacı olduğunu anlamak için davranışlarını izleyin.
• Çocuğunuzun deprem sırasında ve sonrasında yaşananları anlatmasını sağlayın.
• Bir hikayeye sahip olmak, çocuğunuzun olanları anlamlandırmasına ve bununla daha iyi başa çıkmasına yardımcı olur.
• Çocuklar hikayelerini anlatmak için oyunu kullanırlar. Örneğin, depremin nasıl olduğunu göstermek için bloklar fırlatabilirler. Sizden nasıl ayrıldıklarını göstermek için oyuncak hayvanları ayırabilirler.
• Yalnızca olanları adım adım değil, aynı zamanda ikinizin de nasıl hissettiğini adın adım göstererek ve anlatarak çocuğunuzun oyununa katılın.
• Çocuğunuzun oyunu yönetmesine izin verin ve mutlaka eşlik edin. Verdiği rolleri değiştirmeyin.
• Hikayeyi anlatırken çocuğunuzun liderliğini takip edin. Hikaye zorlaştığında, küçük çocuğunuzun molalara ihtiyacı olabilir; etrafta koşmak ya da başka bir şey oynamak gibi. Bu gayet normaldir ve hazır olduğunda kendisi hikayeye geri dönecektir.
• Çocuklarınızın depremle ilgili oyunlarını izlemek veya hikayelerini dinlemek zor olabilir. Sizin için üzülmeden dinleyebilmek çok zorsa destek alın.
Destekleyici insanlarla, toplulukla, kültürle ve ritüellerle yeniden bağlantı kurun.
• Bilindik bir uyku vakti hikayesi, bir şarkı, bir dua veya aile gelenekleri gibi basit şeyler size ve çocuğunuza hayatınızı hatırlatır ve umut vadeder.
• Ancak kendinize de iyi baktığınızda çocuğunuza en iyi şekilde yardımcı olabilirsiniz. İhtiyacınız olduğunda başkalarından destek alın.
• Hatırlanması gereken en önemli şey, çocuğunuzun size ihtiyacı olduğudur.
• Çocuğunuza birlikte olacağınız konusunda güvence verin.
• Çocuğunuzdan ayrılmanız gerekiyorsa, ne kadar süreyle ve ne zaman geri döneceğinizi ona bildirin. Mümkünse ayrılmadan önce size ait bir şey bırakın.
• Bir şeyleri düzeltemeseniz bile sadece çocuğunuzun yanında olmak ona destek verecektir.
Bunları Unutmayın:
• Çocuklarla olay hakkında konuşmak korkularını azaltabilir. Olayı çocuğun anlayabileceği kelimelerle ve onu bunaltmayacak ayrıntı düzeyinde anlatmak önemlidir.
• Çocuklar çoğu zaman ebeveynlerinin endişelerinin farkındadır, ancak kriz anlarında özellikle hassastırlar. Ebeveynler çocuklarına endişelerini itiraf etmeli ve aynı zamanda afetle başa çıkma yeteneklerini vurgulamalıdır.
• Bir arkadaş veya aile üyesi ölmüş veya ciddi şekilde yaralanmışsa veya çocuğun okulu veya evi ciddi şekilde hasar görmüşse, çocuğun zorluklarla karşılaşma olasılığı daha yüksektir.
• Bir çocuğun yaşı, çocuğun felakete nasıl tepki vereceğini etkiler. Örneğin, altı yaşındaki çocuklar okula gitmeyi reddederek endişelerini gösterebilirken, ergenler endişelerini en aza indirebilir, ancak ebeveynleri ile daha fazla tartışabilir ve okul performanslarında düşüş gösterebilir.
• Kişisel temas güven vericidir. Çocuklarınıza sarılın ve dokunun.
• Yakın zamandaki felaketler ve güvenliklerini sağlamaya yönelik mevcut planlar ile birlikte kurtarma planları hakkında sakin bir şekilde gerçekçi bilgiler sağlayın.
• Çocuklarınızı duyguları hakkında konuşmaya teşvik edin.
• İş, okul, oyun, yemek ve dinlenme için günlük rutininizi yeniden oluşturun.
• Aile ve toplum yaşamını düzeltmeye yardımcı olduklarını hissetmelerini sağlamak için onlara belirli işler, sorumluluklar ve görevler vererek çocuklarınızı sürece dahil edebilirsiniz.
• Sorumlu davranışları övün ve takdir edin.
• Çocuklarınızın felaketlere karşı çeşitli ve farklı tepkiler verebilir, daha önce karşılaşmadığınız tavırlar sergileyebilir; bunların olabilme ihtimali her daim vardır.
• Çocuklarınızı aile afet planınızı güncellemeye yardımcı olmaya teşvik edin.
Doğal afetler hem çocuklar hem yetişkinler için korkutucudur. Bu olaylar ve bir felaketle sonuçlanma ihtimalleri üzerinde çok fazla kontrolümüz yok. Aileniz bir felaketten hiç etkilenmemiş olsa bile, çocuklarınız bir noktada olanlardan kesinlikle haberdar olacaktır. Hem bilgilendirici hem de güven verici açık ve dürüst konuşmalar yaparak çocukların kendilerini güvende hissetmelerine yardımcı olabilirsiniz. Halihazırda bir afet planınız yoksa, bir afet meydana geldiğinde ailenizin neye ihtiyacı olabileceğini düşünmeye başlayarak ilk adımı atabilir, acil durum malzemeleri hazırlayabilir ve bir toplantı planı oluşturabilirsiniz.
Yazımız Uzman Klinik Psikolog İdil Dikici Albar tarafından incelenmiş, düzenlenmiş ve onaylanmıştır.
Referans & Kaynaklar:
https://www.verywellfamily.com/how-to-talk-to-kids-about-natural-disasters-6745900
https://www.parents.com/parenting/explaining-the-aftermath-of-nautural-disasters-to-kids/
https://www.twinkl.com.tr/teaching-wiki/natural-disasters
https://www.weatherwizkids.com/weather-earthquake.htm#:~:text=Earthquakes%20are%20the%20shaking%2C%20rolling,and%20along%20the%20East%20Coast.
https://www.childrens.health.qld.gov.au/wp-content/uploads/PDF/qcpimh/QCPIMH-recovering-together-after-earthquake.pdf
http://opsafeintl.com/emotional-care-for-children-after-disaster/
